W czasach urzędowania burmistrza Żelazki Rybnik stał się miastem powiatowym. Na zdjęciu: gmach starostwa / Starostwo
W czasach urzędowania burmistrza Żelazki Rybnik stał się miastem powiatowym. Na zdjęciu: gmach starostwa / Starostwo

 

Dr Beata Kalinowska-Wójcik odbrązawia postać słynnego włodarza Rybnika. Dziś ciąg dalszy tej historii.

 

Antoni Żelazko (Zelasco) należy do najsławniejszych burmistrzów. Tymczasem nie była to kryształowa postać. Mówiła o tym w muzeum dr Barbara Kalinowska-Wójcik z Uniwersytetu Śląskiego, która podważyła legendę burmistrza. Jego kariera zaczęła walić się w 1835 roku.  Jak już pisaliśmy, w lipcu po kontroli w magistracie do ministerstwa poszedł wniosek o dyscyplinarne odwołanie Żelazki. Resort już 13 listopada zwalnia burmistrza.

 

Dwa wyroki

 

– Dopiero w latach 40. pojawiają się dwa wyroki sądu w Raciborzu. Pierwszy z 30 listopada 1847 roku uniewinnia Żelazkę i Paletę. Orzekający zarzucają rejencji, że od 1936 do 1844 roku nie przesłała akt do sądu i stwierdzają, że dowody w większości nie są wystarczające do skazania – nadmienia dr Kalinowska-Wójcik. Wyrok trafił do Berlina i rozsierdził urzędników ministerialnych. I nic dziwnego, skoro okazuje się, że zwolniony burmistrz był niewinny. W tej sytuacji rejencja przygotowuje nową dokumentację do sądu w Raciborzu. Tym razem sprawą zajmują się inni orzekający i jest wyrok skazujący. Żelazko ma pójść do więzienia na 60 dni albo zapłacić 60 talarów reńskich, Paleta dostaje 50 dni aresztu bądź karę finansową 50 talarów. Sąd stwierdził, że prowodyrem i bardziej winnym był skarbnik. Burmistrz ponosił jednak większą odpowiedzialność z racji pełnionego urzędu.

Jakie były najważniejsze zarzuty? Otóż w 1932 magistrat przejął pod zarząd kasę szpitala, gdzie był list zastawny na 1000 talarów. Zrealizował go nasz burmistrz, finansując budowę swojego domu. Sąd ustalił, że nie ukradł pieniędzy, tylko je pożyczył. Spłacał nawet odsetki. Nie miał jednak zgody rajców. – Poza tym w kasie brakowało 337 talarów i obaj panowie nie potrafili wyjaśnić, co się z nimi stało – zaznaczyła dr Kalinowska-Wójcik. W kasie nie było również gotówki z podatku od działalności rzemieślniczej. Ponieważ zaginęły protokoły z posiedzeń rady, nie dało się stwierdzić, czy i w jakiej wysokości opłatę ustalono. Rzemieślnicy zeznali, że Paleta pobierał od nich podatek... Należy dodać, że przyznanie komuś prawa miejskiego wiązało się z opłatą kilku-kilkunastu groszy. Tych wpływów też nie odnotowano, choć, jak policzył Lierse, w latach 1932-1935 przybyło 55 nowych mieszczan.

 

Prywata i chciwość

 

Na tym nie koniec. Wszystkie górnośląskie miasta były obowiązkowe ubezpieczone w towarzystwie przeciwpożarowym, płacąc za to sporo pieniędzy, ale gra była warta świeczki. W 1833 roku spalił się budynek Franza Gottschalka. Rejencja przysłała do magistratu 75 talarów odszkodowania. Niestety, poszkodowany dostał tylko 25. Resztę Żelazko i Paleta wykorzystali na wybrukowanie fragmentu ulicy Żorskiej, przy której burmistrz miał swoją gospodę. Paleta przejął też pieniądze innych pogorzelców. Wreszcie skarbnik sprzedał dzierżawcy za 10 talarów niedużą gminną działkę na Brzezinach, a pieniądze trafiły do jego kieszeni.

 

 

Co wiemy o burmistrzu
Jak podają źródła, Antoni Żelazko był katolikiem. Urodził się w 1781 lub w 1782 roku w Rybniku, z zawodu był mydlarzem. Jego żoną była Johanna Czerny. W 1844 roku mieli ośmioro dzieci. Po zwolnieniu ze stanowiska burmistrza prowadził warsztat tkacki. Bardziej prawdopodobne jest to, że utrzymywał się z gospody. Zmarł w 1861 roku. Skarbnik Franz Paleta w 1844 roku (jeszcze przed procesem) został pomocnikiem justycjariusza... w raciborskim sądzie.

 

 

 

 

337 – tyle talarów brakowało w miejskiej kasie za rządów Antoniego Żelazki, a to był tylko jeden z zarzutów

 

1

Komentarze

  • Alexander nGościniak Antoni Zelasco - dochody 23 lutego 2017 17:14Antoni Zelasco był właścicielem pola górniczego z nadania 1831 ówczesnej kopalni Gute Nachbarschaft w Dębieńsku. Współwłaścicielem wraz z profesorem Boebelem z Gliwic pola górniczego Janette. Pola te były eksploatowane w latach 1831 - 1878. Dodatkowo posiadał udziały w polu górniczym Pax w Leszczynach z nadania w 1832 roku. Ile było łącznie kux ów? Prawdopodobnie: pole Gute Nachbarschaft 128 kukx,ów, a pole Janette 61kux ów. Pole Pax miało jak każde po 128 / inna pisownia/ kuksów, a ile kuksów miał Antoni Zelasco nbie udało się dokładnie ustalić. Sądzę, że dochody z pól góriczych były wyższe od rocznego dochodu Burmistrza.

Dodaj komentarz