Papież Pius IX przywrcił obowiązek płacenia świętopietrza / Archiwum
Papież Pius IX przywrcił obowiązek płacenia świętopietrza / Archiwum

 

Dziesięciny i świętopietrze – skąd się wzięły, jakie były, ile z tego tytułu odbierała parafia rybnicka. W poprzednim odcinku pisaliśmy o dziesięcinach, dziś o świętopietrzu, jak też o szczegółach dziesięciny.

 

Dziesięcina to, jak już pisaliśmy, obowiązkowa danina dziesiątej części dochodów na rzecz Kościoła. Świętopietrze natomiast, zwane też opłatą pogłowną, denarem świętego Piotra albo z niemieckiego petersgroschen, to nazwa daniny płaconej przez państwa katolickie na rzecz Stolicy Apostolskiej. W Polsce historia świętopietrza zaczęła się około 990 roku za rządów Mieszka I (około 922, panował w latach 945-992), który wydał dokument powierzający państwo polskie opiece Stolicy Apostolskiej.

 

Najpierw władcy

 

Przez pierwsze wieki po ustanowieniu tej daniny świętopietrze płacili władcy i dopiero od około XI wieku obciążenia te przerzucono bezpośrednio na ludność. Z zachowanych danych wynika, że w 1447 roku parafie rybnicka i wodzisławska, które należały wówczas do dekanatu żorskiego, płaciły świętopietrze w wysokości 17 skojców. Natomiast najludniejsza parafia z siedzibą dziekana obejmująca Żory płaciła świętopietrze w wysokości jednej grzywny, czyli 24 skojców. Zgodnie z ustalonym zwyczajem drobną część tej sumy zatrzymywał proboszcz jako rekompensatę za trud jej ściągania od parafian, pozostała część przekazywana była dziekanowi, a ten z kolei biskupowi itd.

Kiedy w wyniku reformacji w pierwszej połowie XVI wieku protestanci w coraz większym stopniu zaczęli dominować nad wspólnotami katolickimi, świętopietrze poszło w zapomnienie i ostatecznie po 1555 roku całkowicie zaprzestano płacenia i odprowadzania tej daniny. Nie trwało to jednak długo, bo już w XVII wieku parafian obciążono inną daniną, którą zatrzymywał proboszcz dla siebie w zamian tej drobnej części, jaką dawniej otrzymywał jako rekompensatę za ściąganie świętopietrza. Stan taki trwał prawie trzy wieki.

 

Z woli papieża

 

Dopiero papież Pius IX (1792-1878, Ojciec Święty od 1846) w opublikowanej 5 sierpnia 1871 roku encyklice "Saepe Venerabilis" nakazał wznowić ten prastary zwyczaj wsparcia finansowego Stolicy Apostolskiej, z którego wpływy przeznaczano wyłącznie na cele dobroczynne. W obecnych czasach wierni Kościoła katolickiego raz w roku przeprowadzają zbiórkę na świętopietrze w formie dobrowolnych datków, które zbierane są w kościołach w niedzielę najbliższą dacie 29 czerwca. W tym bowiem dniu Kościół obchodzi uroczystość liturgiczną Świętych Apostołów Piotra i Pawła.

 

Józef Kolarczyk

 

 

Ile płacili kmiecie z wiosek należących do parafii
Dziesięcina, jak już wspominaliśmy, było daniną na Kościół. Ile płacili gospodarze z wiosek należących do parafii rybnickiej? Niewiadom: do połowy XVI wieku ośmiu kmieci z Niewiadomia odprowadzało dziesięcinę w snopkach. W drugiej połowie XVI wieku panowie Niewiadomscy zawarli umowę z księdzem Sebastianem Kaszką (proboszcz 1560-1570), w myśl której każdy z czterech panów płacił po 9 groszy (w sumie 1 talar). Niedobczyce: 20 kmieci odprowadzało 20 ćwiertni żyta i tyle samo owsa. W 1685 roku wymienia się tu 22 chłopów uiszczających dziesięcinę. Kamień: od 14 gospodarstw należało się 7 ćwiertni żyta i tyle samo owsa. Danina jednak była mniejsza, gdyż w 1679 roku ostały się we wsi tylko cztery czynne gospodarstwa. W 1685 roku z folwarku utworzonego z czterech porzuconych gospodarstw proboszcz otrzymywał po 2 ćwiertnie żyta i tyle samo owsa. Ponadto dziewięciu chłopów i młynarz zobowiązani byli do uiszczania dziesięciny w snopach. Radoszowy: od 10 kmieci należało się 5 ćwiertni żyta i tyle samo owsa, ponieważ jednak z niewiadomych przyczyn wszyscy chłopi uciekli ze wsi, rolę uprawiało dwóch szlachciców i młynarz. Jeszcze przed 1679 roku osadzono tam pięciu chłopów, zaś z reszty pól utworzono folwark, z którego dziedzic Schwellegreber dawał 3 wiertele żyta i tyle samo owsa. Z drugiego folwarku pana Dzierżanowskiego proboszcz otrzymywał 4 wiertele żyta i tyle samo owsa.
Smolna: według protokołu z 1679 roku każdy z 10 kmieci miał oddać po pół korca i tyle samo owsa. Jejkowice: 25 kmieci oddawało 12,5 ćwiertni żyta i tyle samo owsa. W 1685 roku gospodarzyło tam 11 kmieci, którzy oddawali dziesięcinę tej wielkości, oraz 11 zagrodników, z których każdy płacił po 4 czeskie. Chwałęcice: każdy z 16 kmieci dawał po pół ćwiertni owsa młóconego. Od roli ciągnącej się w stronę Rybnika proboszcz otrzymywał dziesięcinę snopową. Orzepowice: każdy z 13 kmieci dawał po pół ćwiertni owsa młóconego, w sumie 6,5 ćwiertni. Ponadto każdy uiszczał dziesięcinę snopową. Golejów: każdy z siedmiu gospodarzy dawał po pół ćwiertni owsa młóconego, ponadto z folwarku proboszcz otrzymywał dziesięcinę snopową, jednak w roku 1685 już nic nie dostawał. Ochojec: od 5 kmieci proboszcz otrzymywał po pół ćwiertni owsa młóconego. Dziesięciny snopowej gospodarze nie chcieli płacić. Wielopole: każdy z siedmiu kmieci odprowadzał po pół ćwiertni owsa. Ponadto z pól zwanych Łaza lub Łazarskich i folwarcznych proboszcz otrzymywał dziesięcinę snopową, a za farny dziesiątek po 4 czeskie.
Książenice: od 11 siodłaków należało się 5 i pół ćwiertni żyta i tyle samo owsa, a zamiast dziesięciny snopkowej 3 reńskie i 6 kur. Jankowice: od 11 chłopów proboszcz dostawał po 2 wiertele owsa, w sumie 5 i pół ćwiertni. Przegędza: każdy z dziewięciu gospodarzy oddawał po 2 wiertele owsa (w sumie 4 i pół ćwiertni). Chwałowice: od siedmiu gospodarzy proboszcz otrzymywał 3 i pół ćwiertni owsa, 5 pozostałych gospodarzy dziesięciny nie uiszczało. Ponadto należała się proboszczowi dziesięcina snopowa z pól Podrubiczyn, Walkowy, na Koczybowym i z pól szlachciców. Ligota: od 13 gospodarstw kmiecych należało się 6 i pół ćwiertni owsa sypanego, dziesięcina snopowa, a za farny dziesiątek 2 talary. Michałkowice: w 1679 roku od siedmiu kmieci proboszcz dostawał 3 i pół ćwiertni owsa. W 1685 roku było już w tej wsi 15 gospodarstw. Radziejów: zamiast dziesięciny każdy z chłopów miał przywieźć na plebanię jeden wóz drzewa z lasów dominialnych i wpłacić po 1 groszu. Popielów: chłopi również byli zwolnieni od dziesięciny, jednak mieli takie same obowiązki, jak w Radziejowie. Zebrzydowice: w 1679 roku gospodarze dawali po 2 kury, natomiast w 1685 roku pan Niewiadomski płacił za dziesiątek uprawianej roli 4 grosze srebrne, z pola zwanego Murzyna 2 grosze srebrne, a od dziedziny dawał 10 kur.

 

 

1

Komentarze

  • Xy Opłaty na Kościół 26 maja 2017 11:13A z resztówki na dobroczynność można kupić Mercedesa albo Bentleya.

Dodaj komentarz