20014909
20014909


- Trafił Pan do pracy w górnictwie, bo taka była tradycja rodzinna? W Pana pokoleniu najczęściej tak bywało.- Ale w moim przypadku nie. Nawet muszę się przyznać, że początkowo niespecjalnie paliłem się do pracy pod ziemią. Owszem, dziadek i wujkowie byli górnikami, ale mnie jakoś kopalnia nie pociągała. Gdyby wtedy w domu były pieniądze, raczej bym się kształcił w innym zawodzie, bo miałem i mam do dziś dobrą pamięć. Gdy jednak w 1948 roku zginął w koksowni mój ojczym, matka nie była w stanie wyżywić sześciu gąb z 240 zł renty. Dlatego zaraz po skończeniu gimnazjum, a miałem wtedy 17 lat, zgłosiłem się do pracy w kopalni "Marcel". Tam z rodzinnego Skrzyszowa miałem najbliżej.- Pamięta Pan po upływie pół wieku ten pierwszy zjazd pod ziemię?- Jak dziś. Ale to nie było wtedy. Rok wcześniej zjechałem pierwszy raz na dół w kopalni „Chwałowice” na uczniowskie praktyki zawodowe. To było na początku września 1947 roku. Miałem wtedy 16 lat i straszliwie bałem się wejść do klatki szybowej. Zaprowadzili nas do oddziału wydobywczego, gdzie mieliśmy transportować drewno do ściany. Tam było metr czterdzieści wysoko, a kozę - tak górnicy nazywali wózki szynowe - z trzymetrowymi połowicami trzeba było od pochylni do wlotu ściany pchać półtora kilometra. Na szychtę wypadło 300 takich stropnic i jakieś 600 okorków. Gdy dopchaliśmy kozę do wlotu ściany, zerkałem w dół. Piekło. Ludzie tam pracujący całą dniówkę świecili od potu, który wylewali z butów. Gdy po dniówce wychodzili ze ściany, potykali się o własne nogi. Wtedy jedyną maszyną był przenośnik. Wszystkie pozostałe prace fedrunkowe wykonywały ludzkie mięśnie.- Przyszedł czas, że i Pan musiał do niej stanąć.- Ten dzień pamiętam nie tytułu dość makabrycznej podziemnej wycieczki, jaką zorganizował mi kierownik oddziału Wojciech Twardzik. To było na początku lipca 1948 roku. Gdy zjechaliśmy na poziom 200, sztygar od razu skierował kroki w stronę swojego oddziału. Zaprowadził mnie do chodnika, w którym rok wcześniej doszło do straszliwego wybuchu metanu. Potężna eksplozja zdmuchnęła wszystko. Zginęła cała zmiana. Kierownik Twardzik specjalnie mnie przyprowadził do tego przodka i opowiedział o wszystkim. Chciał mi pokazać drogi ucieczki pożarowej, ale i przestrzec przed paleniem papierosów na dole. Po katastrofie ustalono bowiem, że najprawdopodobniej któryś z górników, rozerwał lutnię wentylacyjną, żeby do niej wdmuchiwać dym z zapalonego papierosa. Liczył, że dzięki temu zapach tytoniu nie dojdzie do nozdrzy przodowego. Zasysane z przodka powietrze było silnie nasycone metanem, co w zetknięciu z żarem papierosa spowodowało eksplozję. W tym miejscu temperatura wybuchu stopiła szyny.- Nie zachęciła Pana ta opowieść do ucieczki z górnictwa?- Kto wie, czy nie zwiałbym wtedy, gdybym miał inną możliwość pracy. Ale tu poza kopalniami niewiele było.- To przy okazji tegorocznej Barbórki przywołajmy jeszcze inne wspomnienia, chociażby pierwszą wypłatę.- Otrzymałem ją 31 lipca 1949 roku. Czekałem na nią jak chudy pies na kość, bo w domu się nie przelewało. Przepracowałem przy transporcie materiałów, czyszczeniu przenośnika i opylaniu chodnika 26 dni i dostałem za to 360 zł. Całe pieniądze oddałem matce. Miała w oczach łzy, bo to było półtora raza więcej od jej wdowiej renty. Zostawiła mi 20 zł, za które kupiłem ziarna dla gołębi i poszedłem do kina. Jeszcze mi parę złotych zostało.- Potem musiała też przyjść ta pierwsza szychta w ścianie.- To było na początku października; przepracowałem w kopalni gdzieś trzy miesiące. Jednego dnia rano, podczas podziału pracy, sztygar Twardzik nagle obrócił się do mnie i powiedział: - A ty Wrożyna dzisiaj pójdziesz za szlepra do kolony Maciończyka. Aż się nogi pode mną ugięły. Widziałem jak oni tam wychodzili z tej ściany skatowani. Metr trzydzieści wysoko, cały czas zgięte plecy. W tych warunkach trzeba było zabudować 6 stropnic i wyfedrwać jakieś 12 ton węgla. Z tej szychty wychodziłem na czworakach. Po miesiącu zostałem skierowany do wiercenia otworów strzelniczych w ścianie. To były wczasy.- W połowie 1952 roku ukończył Pan rybnickie Technikum Górnicze. W tamtych czasach stopień technika znaczył więcej niż dzisiaj inżyniera. Długo Pan czekał na sztygarski awans?- Skąd. Kilka dni po maturze zostałem zatwierdzony na stanowisko nadgórnika, czyli najmłodszej osoby dozoru górniczego. Przydzielono mnie na zmianę kierownika oddziału Jana Dzierżęgi. Do dziś go wspominam jako świetnego fachowca i człowieka o gołębim sercu. Nasz oddział miał numer piąty i składał się z siedmiu filarów w eksploatacji, czternastu chodników przygotowawczych i dwóch pochylni. Każda robota musiała być w ciągu dniówki dwukrotnie skontrolowana, więc raz oblatywał to kierownik, raz ja. Żeby niczego nie minąć, trzeba było zrobić w ciągu szychty jakieś 15 kilometrów. Tego dnia w jednym filarze spotkałem 72-letniego cieślę Alojzego Polnika z Turzy. Stał przy sporym silniku, grzebał kilofem w spągu i coś delibrował. Gdy podszedłem do niego, zapytał: - Sztajger, a kaj zabudować tyn silnik? To pytanie tak od razu do mnie nie dotarło, bo pierwszy raz ktoś do mnie powiedział „sztajger”. Poczułem jak ciarki przeszły mi po plecach. - W tym miejscu kujemy łoże pod silnik, Alojzie - powiedziałem do cieśli Polnika. A on jeszcze raz do mnie: - Dziynkuja, sztajger. I znów przeszły mi ciarki po plecach. Potem były kolejne awanse, ale to już tak nie działało jak to pierwsze "sztajger".- Teraz brakuje Panu jeszcze dwóch lat do wieku cieśli Alojzego Polnika, a od 16 lat jest Pan na emeryturze. Jaki był ten pierwszy dzień bez kopalni?- To był któryś z ostatnich dni lutego 1985 roku. Po 30 latach pracy pod ziemią pierwszy raz nie pojechałem w tzw. czarny, czyli roboczy dzień na "Marcel". Od samego rana jakieś dziwne podniecenie, dłuższe wylegiwanie w łóżku, nikt nie dzwonił, o nic nie pytał. Pustka. Nie mogłem sobie znaleźć miejsca. Przez kilka dni spacerowałem z kąta w kąt, niepotrzebnie sto razy schodziłem do piwnicy pogrzebać w piecu centralnego ogrzewania, zerkałem na telefon. Wreszcie, po tygodniu milczenia odezwał się. Odebrała żona i powiedziała ze zdziwioną miną, że to z kopalni. Ruszyłem po słuchawkę jak oparzony. Kierownik robót górniczych chciał się poradzić, jak widzę zbrojenie ściany w rejonie marklowickim. Od tamtego dnia już nikt z kopalni nie zadzwonił. Ale czasem jeszcze mi się śni, że mnie wzywają. To jest nieuleczalne.- Dziękuję za rozmowę.

Komentarze

Dodaj komentarz