Sebastian Reinhold Handy-Fischer
Pod koniyc ôńskiygo roku bōł żech na grubie Bolesław Śmiały we Strzednich Łaziskach, a tak rechtownie trefiōł żech sie ze Mirosławem Leśniewskim, kery je kustoszem grubskiygo muzeum. Ôn pokŏzoł mi Izbã Tradycyjōw – tak mianuje sie to muzeum. Trefiōł żech sie tam, by rychtować dŏlszy tajlik na You Tube we rŏmach projekta Ślōnskŏ Rajza. Pōn Mirek to bōły bergmōn łaziskiyj gruby, kery bōł rŏd ze mojigo byzucha i bez pŏrã godzin ôsprŏwioł ô historyji łaziskich grubōw. Krōm eksponatōw we izbie pokazowoł mi tyż archiwalne bildy Łazisk, kerych już niy ma. Ciynżko wyforsztelować sie jak ta małŏ gōrnoślōnskŏ miyjscowość pomiyniła sie bez pŏrãdziesiōnt lŏt, mocki budynkōw i konstrukcyjōw już niy ma, a landszaft durś sie pomiynia. Łaziska ze małej, wiejskiyj, fest industryjalnej ôsady stŏwały sie corŏz barzij zurbanizowane trŏcōnc poleku swojã industryjalnõ klimã.
Mirosław Leśniewski kontynuuje dzieło swojigo ôjca, kery tyż bōł grubiŏrzem. Bez dziesiōntki lŏt gromadzono eksponaty i zmajstrowano muzeum. Nojwiynksze wrażenie zrobiōły na mie dwa stare, stoletnie bergmōniŏki; jeden z nich to uniform dyrechtōra łaziskiyj gruby Waleska, kerej już niy ma, je to pufajka fest szykownŏ, we sznicie nawiōnzujōncŏ do fraka. Fest cenne sōm tyż dwa kamiynie polōw grubskich, kere sōm nojstarszymi eksponatami. We izbie zobŏczymy tyż bergmōńskie fany, dyplomy, dokumynta, bildy archiwalne łaziskich grubōw i jejich właścicieli, karty polōw grubskich, schemat – genealogijõ grubōw we Łaziskach i ôkolicach ôrŏz szrajbniyntõ na ścianie historyjõ, kerŏ dotyczy łaziskich grubōw. Do Izby Tradycyjōw niystety niy możnŏ normalnie wlyź, niy ma ôna stałych godzin ôdewrzeniŏ, trza sie ugŏdać na wychtyrzowni gruby.
Chcã tukej jeszcze krōtko spōmniyć, że gruba Bolesław Śmiały to niy ma piyrszŏ gruba we Łaziskach, a dzisiejsze miano tego ansztalta tyż niy fungowało piyrwyj. Niy bydã jednakōż ôpisowoł historyje wszyjskich grubōw ôrŏz jejich zŏleżnoście, bo ô tym je szrajbniynty już buch. Jŏ na mojich filmach bydã ô tej historyji jeszcze gŏdoł. Trza spōmniyć, iże piyrszŏ gruba na placu dzisiyjszych Łazisk napoczynła fedrować we 1779 r. - bōła to gruba Heinrichsglück, a znojdowała sie na placu dzisiejszych Dolnych Łazisk. Niyskorzij powstŏwały dŏlsze gruby gōwnie we Strzednich Łaziskach, ale tyż we Wyrach i Gostyni. We XIX stoleciu na placu dzisiejszych Łazisk bōło pŏrãnoście grubōw, kere potem sie kuplowały. We 1933 r. połōnczono gruby Aleksander, Ksiōnżōntko (Prinzen) i Brada i zamianowano to jako Zjednoczonŏ Aleksander-Ksiōnżōnto-Brada. Aleksander to dzisiejszŏ gruba Bolesław Śmiały, kerŏ co ciekawe przijynła to miano ôd gruby Brada, kerõ tak zamianowali we 1937 r. We ôkresie nazistowskiygo reskirunka gruba mianowała sie Vereiningte Aleksander (Zjednoczonŏ Aleksander). Dopiyro po II wojnie trefimy dzisiejsze miano gruby Bolesław Śmiały, kere pomieniło Aleksandra. Wŏrt spōmniyniŏ je jeszcze fakt, że dwa lata po wojnie dokuplowano do Bolesława, grubã Waleska, kerej dzisiej już niy ma, a ô kerej jeszcze poôsprŏwiōmy kej nedy.
Jeźli mŏcie radzi Ślōnsk i ciekawe informacyje ze naszego hajmatu, to filujcie projekt Ślōnskŏ Rajza na You Tube, Facebooku i Instagramie. Film ô łaziskiyj grubie ôbejżycie w lutym na mojim kanale You Tube. Pōł roku do zadku zmajstrowōł żech już film ô Łaziskach, kaj tyż spōminōm grubã, ale postanowiōł żech rozwinōnć ten temat, bo sōm to fest zwiedowne ône.
Po ślōnsku: (ô – czyt.: o/ło, ŏ – czyt.: o/oł, ō – czyt.: pochylone o, ã – czyt.: a, õ – czyt.: o)
Wersja polskojęzyczna
Pod koniec zeszłego roku byłem w kopalni Bolesław Śmiały w Łaziskach Średnich. Spotkałem się z Mirosławem Leśniewskim, kustoszem górniczego muzeum, które działa pod szyldem Izby Tradycji. Zrobiłem tam kolejny odcinek na You Tube w ramach projektu Ślōnskŏ Rajza. Pan Mirek jest byłym górnikiem łaziskiej kopalni. Bardzo ucieszył się z moich odwiedzin i przez kilka godzin opowiadał o historii zakładu. Prócz eksponatów zobaczyłem archiwalne zdjęcia Łazisk, których już nie ma. Trudno sobie wyobrazić, jak ta mała górnośląska miejscowość zmieniła się przez ostatnie kilkadziesiąt lat. Rozebrano już wiele starych budynków i konstrukcji, a krajobraz cały czas się zmienia. Mała, wiejska, ale mocno industrialna osada szybko się urbanizowała. Traciła jednak swój industrialny klimat.
Mirosław Leśniewski kontynuuje dzieło swojego ojca, który też był górnikiem. Przez dziesiątki lat przy kopalni gromadzono eksponaty, aż powstało muzeum. Największe wrażenie zrobiły na mnie dwa stare, stuletnie mundury górnicze; jeden z nich należał do dyrektora łaziskiej kopalni Waleska, której już nie ma. To bardzo elegancki mundur górniczy w stylu nawiązującym do fraka. Bardzo cenne są też dwa kamienie z pól górniczych, to najstarsze eksponaty. W izbie zobaczymy ponadto górnicze sztandary, dyplomy, dokumenty, zdjęcia archiwalne łaziskich kopalń oraz ich właścicieli. Są też mapy pól górniczych, schemat – genealogia kopalń w Łaziskach i okolicach oraz wypisana na ścianie ich historia. Do Izby Tradycji niestety nie można wejść „z ulicy”, bo nie ma stałych godzin otwarcia. Trzeba się umówić na wizytę w stróżówce kopalni.
Bolesław Śmiały to nie pierwsza kopalnia w Łaziskach, a obecna nazwa też nie funkcjonowała pierwotnie. Nie będę opisywał historii wszystkich kopalń w tej miejscowości oraz ich zależności, bo o tym jest już książka. Opowiem ich historię w moich filmach. Trzeba wspomnieć, że pierwsza kopalnia na terenie Łazisk - Heinrichsglück zaczęła fedrować w 1779 r. Działała na terenie dzisiejszych Łazisk Dolnych. Później powstawały kolejne zakłady, głównie w Łaziskach Średnich, ale i Wyrach oraz Gostyni.
W XIX w. na terenie Łazisk istniało kilkanaście kopalń, które potem się łączyły. W 1933 r. nastąpiła fuzja zakładów Aleksander, Książątko (Prinzen) i Brada w Zjednoczoną Aleksander-Książątko-Brada. Aleksander to właśnie dzisiejsza kopalnia Bolesław Śmiały. Przyjęła nazwę od przemianowanego w 1937 r. na Bolesław Śmiały zakładu Brada. W okresie nazistowskich rządów (niemieckiej okupacji – red.) kopalnia nazywała się Vereiningte Aleksander (Zjednoczona Aleksander).
Po II wojnie światowej wróciła nazwa – Bolesław Śmiały. Dwa lata po wojnie włączono do tego zakładu kopalnię Waleska, której dzisiaj już nie ma, a o której porozmawiamy kiedy indziej.
Jeżeli lubicie Śląsk i ciekawe informacje z naszej małej ojczyzny, obserwujcie projekt Ślōnskŏ Rajza na You Tube, Facebooku i Instagramie. Film o łaziskiej kopalni ukaże się w lutym na moim kanale You Tube. Pół roku temu zrobiłem już film o Łaziskach, gdzie też wspominam kopalnię, ale postanowiłem rozwinąć temat, bo są to bardzo ciekawe rzeczy.
Komentarze