Archiwum Na pytania Czytelników w sprawach karnych odpowiada mecenas Eugeniusz Krajcer z Jastrzębia-Zdroju
Archiwum Na pytania Czytelników w sprawach karnych odpowiada mecenas Eugeniusz Krajcer z Jastrzębia-Zdroju

Pan Zenon z Rybnika zwrócił się z zapytaniem, czy ofiara przestępstwa może żądać naprawienia szkody doznanej od sprawcy w procesie karnym. Odpowiadam.

Cel procesu karnego

Podstawowym celem procesu karnego jest ustalenie, czy zaistniało przestępstwa, stwierdzenie winy sprawcy lub uniewinnienie, a w przypadku uznania winy wymierzenie sprawiedliwej kary. Niezależnie od tego, sąd karny powinien również wziąć pod uwagę szkodę doznaną przez pokrzywdzonego przestępstwem i szkodę tę zrekompensować. Podstawę prawną stanowi przepis art. 46 kodeksu karnego.

Z przepisu art. 46 kodeksu karnego wynika, że w razie skazania sąd może orzec, a na wniosek pokrzywdzonego lub innej osoby uprawnionej orzeka, czyli musi stwierdzić obowiązek naprawienia w całości lub w części, wyrządzonej przestępstwem szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Pokrzywdzony powinien zadbać o swój interes w toku postępowania karnego i wskazać jakiego konkretnie żąda odszkodowania lub zadośćuczynienia.

Jakie reguły

Podstawą zasądzenia odszkodowania lub zadośćuczynienia są przepisy prawa karnego, ale posiłkowo sąd w takiej sytuacji stosuje reguły określone w prawie cywilnym. Chodzi tu o reguły dotyczące sposobu naprawienia szkody. Granicę odpowiedzialności za szkodę zakreśla przepis art. 361 kodeksu cywilnego.

Z art. 361 § 2 kc wynika, że naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Żądając zasądzenia odszkodowania pokrzywdzony powinien wskazać, jaką konkretnie poniósł szkodę, szczegółowo tę szkodę wyliczyć i wskazać dowody poniesienia szkody.

Jak wspomniałem, pokrzywdzony może się domagać nie tylko naprawienia szkody, ale także zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Osoba pokrzywdzona już w trakcie procesu karnego może otrzymać kompensatę za doznaną krzywdę. Zadośćuczynienie jest formą finansowej kompensaty krzywdy poniesionej przez pokrzywdzonego.Instytucja zadośćuczynienia działa podobnie do odszkodowania a różni się tym, że nie wymaga wyliczenia szkody materialnej.

Rozmiar krzywdy

Orzekając o zadośćuczynieniu sąd musi ocenić rozmiar krzywdy doznanej przez pokrzywdzonego albo jego bliskich, gdy w wyniku przestępstwa pokrzywdzony utracił życie np. w wyniku zabójstwa, nieumyślnego spowodowania śmierci, wypadku drogowego. Kwestia należnego zadośćuczynienia wymaga niekiedy bardzo szczegółowego postępowania dowodowego na okoliczność rozmiaru krzywdy poniesionej przez uprawnionego. Z tej przyczyny, często sądy karne zasądzają jedynie częściowe zadośćuczynienie zaś pokrzywdzony może dochodzić wyższego, adekwatnego do doznanej krzywdy zadośćuczynienia w procesie cywilnym.

Pełne zadośćuczynienie 

Zasądzone przez sąd karny zadośćuczynienie, nie zamyka drogi do dochodzenia pełnego zadośćuczynienia przed sądem cywilnym, a drogę tę ułatwia. Sąd cywilny jest bowiem związany z orzeczeniem sądu karnego co do winy. Zasądzając wyższe zadośćuczynienie, sąd cywilny zapewne weźmie pod uwagę zasądzone częściowo zadośćuczynienie wyrokiem karnym.

Dla przykładu, można wskazać, że jeżeli w procesie karnym prawomocnie zasądzono na rzecz osoby pokrzywdzonej kwotę 10 000 złotych, zaś w procesie cywilnym sąd wycenił wartość poniesionej krzywdy na 100 000 złotych, to na rzecz ofiary zdarzenia zostanie zasądzona kwota 90 000 złotych. Oprócz odszkodowania i zadośćuczynienia, sąd może orzec także nawiązkę, ale to jest już temat na kolejny artykuł.

Komentarze

Dodaj komentarz