Zbigniew Rokita, autor powieści
Zbigniew Rokita, autor powieści "Kajś. Opowieść o Górnym Śląsku" / Dominik Gajda

Nobliści ze Śląska – lekarze, fizycy, chemicy, biochemicy, ekonomista i pisarz – są potwierdzeniem śląskiego fenomenu kulturowo-cywilizacyjnego, ponieważ próżno szukać drugiego regionu w Europie, który wydałby na świat porównywalną liczbę laureatów najbardziej prestiżowej nagrody współczesnej epoki - czytamy na swojej stronie haus.pl Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej. Warto wspomnieć, że wszyscy laureaci Nagrody Nobla mieli niemieckie pochodzenie, natomiast szóstka z nich urodziła się w rodzinach żydowskich. 

Otto Stern

Jak przypomina portal slaskie.travel, jeden z nich pochodził z Żor. Na budynku miejscowego ratusza od 1997 roku wisi tablica pamiątkowa, poświęcona Otto Sternowi, autorstwa Stanisława Szwarca. Odsłonili ją podczas sesji wyjazdowej 34. Zjazdu Fizyków Polskich zagraniczni goście – nobliści: Herbert A. Hauptman (Nagroda Nobla z chemii w 1985 r.) i Rudolf Mössbauer (Nagroda Nobla z fizyki w 1961 r.), a także polski fizyk prof. dr. hab. Marek Zrałek oraz przedstawiciele miasta. W Żorach bowiem, 17 lutego 1888 roku urodził się Otto Stern. Był pierwszy laureatem w dziedzinie fizyki i pierwszym Górnoślązakiem, który otrzymał Nagrodę Nobla - w 1944 roku. Jego nazwisko figuruje w każdym podręczniku fizyki, bo odkrycia naukowe Sterna tworzą jeden z fundamentów, na jakich zbudowana została współczesna fizyka. Max Born nazwał go „największym fizykiem-eksperymentatorem naszych czasów”.

Lux ex Silesia... 

Jest nagrodą ufundowaną w 1994 roku przez ówczesnego metropolitę górnośląskiego abp. Damiana Zimonia, wręczaną tym, którzy w swej działalności naukowej lub artystycznej ukazują wysokie wartości moralne i wnoszą trwały wkład w kulturę Górnego Śląska. Nazwa nawiązuje do dominikanów: św. Jacka i bł. Czesława Odrowążów, o których mówiono w Krakowie Ex Silesia Lux - Światło ze Śląska. Nagroda wręczana jest z okazji rozpoczęcia roku akademickiego w katowickiej archikatedrze. Jej laureatami zostali m.in. Irena Bajerowa (językoznawca), Wojciech Kilar (kompozytor), abp Alfons Nossol (biskup diecezjalny opolskiej, teolog, ekumenista), August Chełkowski (fizyk, Marszałek Senatu RP), Kornel Gibiński (lekarz, prekursor m.in. gastroenterologii), Franciszek Kokot (lekarz nefrolog, endokrynolog i patofizjolog), Tadeusz Sławek (anglista, poeta, historyk i teoretyk literatury), Henryk Mikołaj Górecki (kompozytor), Szczepan Wesoły (arcybiskup, duszpasterz Polonii na świecie), Maciej Bieniasz (grafik, profesor), Franciszek Pieczka (aktor), Jan Miodek (językoznawca, profesor), Mieczysław Chorąży (specjalista w dziedzinie onkologii), Dorota Simonides (folklorystka), Marian Zembala (kardiochirurg). 

Franciszek Pieczka na dożynkach w Krostoszowicach

Franciszek Pieczka na dożynkach w Krostoszowicach / Dominik Gajda

Ludzie filmu i teatru

Liczną i silną grupę stanowią ludzie filmu i teatru. Najbardziej reprezentatywnym dorobkiem mógł poszczycić się, zmarły 18 grudnia 2018 roku reżyser Kazimierz Kutz, który w swojej twórczości podejmował tematykę górnośląską: filmowa trylogia "Sól ziemi czarnej", "Perła w koronie", "Paciorki jednego różańca". W 2010 roku zadebiutował jako pisarz książką "Piąta strona świata", traktująca o życiu autora i jego bliskich.

Światową renomę zyskał urodzony w Stalinogrodzie (1953, dziś Katowice) Lech Majewski. Ukończył łódzką filmówkę. Od dawna mieszka w USA, co nie przeszkadza mu pracować również w kraju. Wyreżyserował może najbardziej przejmujący film o latach 60. PRL-u "Wojaczek", na motywach tragicznej biografii śląskiego poety. Spod jego ręki wyszły także "Lot świerkowej gęsi" według debiutanckiej powieści Majewskiego czy "Angelus". Katowiczanin jest wszechstronny. Pisze poezje i maluje (ukończył ASP w Warszawie). Należy do Amerykańskiej Gildii Reżyserów Filmowych (DGA) i Europejskiej Akademii Filmowej (EFA), która co roku nagradza najlepsze produkcje.

Cenionym reżyserem jest katowiczanin, Maciej Pieprzyca. W 2013 roku stało się o nim głośno dzięki filmowi "Chce się żyć". Świetne recenzje od lat zbierają jego dokumenty np. "Inferno".

Renomę wybitnej reżyserki i dokumentalistki zdobyła sosnowiczanka, Magdalena Piekorz, twórczyni nagrodzonych Złotymi Lwami na festiwalu filmowym w Gdyni (2004) "Pręgów". Film powstał podstawie powieści "Gnój", chorzowianina Wojciecha Kuczoka, kolejnej wybitnej postaci ze Ślaska. "Pręgi" kandydowały do Oscara.

Pośród wielu aktorów prym wiódł niedawno zmarły Franciszek Pieczka, niezapomniany Gustlik z "Czterech pancernych i psa". Urodzonego w naszym Godowie artystę można było podziwiać ostatnio w serialu "Ranczo". Kariera pochodzącego z pobliskich Gołkowic Mariana Dziendziela (absolwenta I LO w Wodzisławiu) nabrała rozpędu po roli bogatego właściciela szklarni, wyprawiającego wesele córce (Tamara Arciuch) w filmie Smarzowskiego "Wesele". Wcześniej był znany z wyrazistych ról drugoplanowych. Do czołowych polskich aktorek należą związane z Żorami siostry Sonia i Maja Bohosiewicz. Urodzony w tych samych Żorach Marek Probosz grał w kultowych filmach lat 80. ("Ćma", "Niech cię odleci mara", "Czas dojrzewania"). Potem wyjechał do Hollywood i zamieszkał w Los Angeles, gdzie ukończył reżyserię na The American Film Institute. W 2006 roku wykreował postać rotmistrza Witolda Pileckiego w spektaklu Ryszarda Bugajskiego, z którym jeździ po całym świecie. Pisze książki i scenariusze. Jest producentem filmów i spektakli.

Tuzy literatury

Tu trzeba wymienić Jerzego Pilcha z Wisły, autora m.in. "Spisu cudzołożnic", zekranizowanego przez Jerzego Stuhra, i powieści "Pod Mocnym Aniołem", za którego dostał Nagrodę Nike. Powieść tę sfilmował Wojtek Smarzowski. Artystycznym fenomenem określa się urodzonego w Zabrzu (1931) Janoscha (właściwie Horst Eckert). Po wojnie wraz z rodziną został wysiedlony do Niemiec. W 1970 roku wydał głośną książkę "Cholonek oder Der liebe Gott aus Lehm" ("Cholonek, czyli dobry Pan Bóg z gliny") ze wstępem Wilhelma Szewczyka do polskiego wydania. Zanim ukazała się "Piąta strona świata" Kutza, "Cholonek..." pozostawał jedyną wielką powieścią o Śląsku, najprawdziwszą i najzabawniejszą. Janosch zasłynął też jako ilustrator i autor książek dla dzieci. Jego cykl przygód Misia i Tygryska stał się popularny na całym świecie. Pisze po niemiecku, to jednak mówi: "Jestem Ślązakiem, to moja narodowość, to moja religia.". W wywiadzie dla "Gazety Wyborczej" powiedział: "Sam po trochu czuję się Polakiem. W mojej rodzinie tylko nazwisko Eckert jest niemieckie. Pozostali dziadkowie nazywali się Piecha, Morawiec, Głodny." Od lat mieszka na hiszpańskiej Teneryfie.

W dorobku pszowianina księdza profesora Jerzego Szymika znajduje się ponad 50 książek naukowych, poetyckich i eseistycznych, jest laureatem wielu nagród i wyróżnień. Specjalizuje się w teologii dogmatycznej, wydał m.in. dzieło "Theologia Benedicta". Do najciekawszych tomików poezji należą "33 wiersze przeciwko nicości". Do czołowych pisarzy młodego pokolenia należą Szczepan Twardoch i Zbigniew Rokita, autor powieści "Kajś. Opowieść o Górnym Śląsku". 

Świat nauki reprezentują m.in. profesorowie: językoznawca Jan Miodek rodem z Tarnowskich Gór, socjolog Marek Szczepański z Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, niedawno zmarły kardiochirurg i transplantolog Marian Zembala czy kardiolog Lech Poloński.

Komentarze

Dodaj komentarz