Miejsce dla starosty

Powiat rybnicki utworzono na mocy pruskiego zarządzenia gabinetowego z maja 1817 roku, jednak starosta rozpoczął swoje urzędowanie w styczniu 1818 roku. Obchodzimy więc w tym roku 195-lecie naszego powiatu. Gdzie mieściła się pierwsza siedziba starostwa, nie wiadomo, ale od 1823 roku władze powiatowe urzędowały w ratuszu miejskim na rynku. Dopiero w końcu XIX wieku starostwo doczekało się siedziby z prawdziwego zdarzenia. Chodzi o budynek Starostwa Powiatowego w Rybniku przy ulicy 3 Maja, który datuje się na 1887 rok, ale na elewacji południowej budynku pod balkonem i na szpicy wieży widnieje data 1893. Prawdopodobnie wtedy gmach oddano do użytku.

Przyjmuje się, że wzniesiono go za pieniądze pochodzące z reparacji wojennych, jakie Prusom płaciła Francja po przegraniu wojny z lat 1870-1871. Koszt budowy wyniósł 131 tysięcy marek. Do naszych czasów nie zachowały się dokumenty wskazujące projektanta i wykonawcę. Wiadomo jedynie, że powiatowym mistrzem budowlanym w tamtych czasach w Rybniku był Feaux de la Croix, którego podpis widnieje na jednym z planów dotyczących inwestycji. Obiekt wzniesiono z czerwonej cegły, lecz fundamenty są betonowe. Niegdyś kompleks był otoczony murowanym ogrodzeniem z bramą wjazdową, jednak jeszcze przed pierwszą wojną światową te elementy zostały rozebrane.

Gmach starostwa jest przykładem neorenesansu tzw. północnego lub niemieckiego. W tym stylu wznoszono głównie budynki użyteczności publicznej, a dominował w latach 1870-1890. Za fasadę uznaje się elewację zachodnią, gdzie znajduje się główne wejście. Ponadto na starych widokówkach widać jeszcze elewację południową i północną. Bryła budynku miała wtedy kształt odwróconej litery L, natomiast po dobudowaniu w okresie międzywojennym wschodniego skrzydła uzyskała kształt litery U. Ciekawostką jest, co potwierdzają rysunki zachowane w raciborskim archiwum, że tylko na parterze były biura urzędnicze, zaś piętro budynku przeznaczono na potrzeby starosty. Znajdowały się tam salony gościnne, sypialnie, łazienka, kuchnia oraz pokoje dla służby, czyli starosta musiał tam mieszkać wraz z rodziną.

Co zadziwiające, obiekt otaczały budynki gospodarcze: powozownia, stajnia, kurnik. Od wschodniej strony rozciągał się park, istniejący do dziś, a od fasady do rynku biegła ulica Promenadenstrasse. Po plebiscycie Rybnik przyłączono do Polski, ale powiat rybnicki pozostał. W 1922 roku, kiedy władzę przejęła polska administracja, obiekt stał się siedzibą: starostwa powiatowego, powiatowego komendanta policji województwa śląskiego, kasy skarbowej, Kasy Leśnej, urzędu bezpieczeństwa i urzędu dobroczynności. Potrzeby lokalowe wymusiły dobudowanie w latach 1935–1937 wschodniego skrzydła. Powstał wtedy wewnętrzny dziedziniec, wykorzystywany obecnie jako parking dla pracowników. W okresie hitlerowskiej okupacji w starostwie mieściła się siedziba landrata.

Po drugiej wojnie światowej gmach był siedzibą starostwa powiatowego, powiatowej rady narodowej, zaś po zniesieniu powiatów (nastąpiło to w 1975 roku) znajdował się tu urząd rejonowy. Dopiero reforma administracyjna z 1999 roku przywróciła drugi szczebel władzy samorządowej, a urząd starosty znów wprowadził się do prawie 130-letniego już budynku. W 1995 roku gmach wpisano do rejestru zabytków nieruchomych śląskiego wojewódzkiego konserwatora zabytków w Katowicach. Po trwającym wiele lat remoncie (w tym odnowieniu elewacji i zamontowaniu oświetlenia) starostwo zyskało na swym wyglądzie, stając się nocną wizytówką Rybnika.